Rola i znaczenie diagnostyczne antygenu specyficznego dla prostaty
PSA występuje głównie w dwóch formach: związanej, jako immunoreaktywnego kompleksu z inhibitorami alfa-1-antychymotrypsyną i alfa-2-makroglobuliną oraz wolnej, w skład której wchodzą subfrakcje: pro PSA, intact PSA, nicked PSA i BPSA. W populacji zdrowych kobiet występuje on u 1,5- 39% w zależności od czułości zastosowanej metody. Kobiety ze zmianami mastopatycznymi mają znamiennie wyższe stężenia całkowitego PSA niż kobiety zdrowe. PSA u mężczyzn głównie oznaczamy w przypadku podejrzenia raka gruczołu krokowego, w celu diagnostyki oraz monitorowania i podjęciu decyzji o terapii w przypadku nawrotu nowotworu po radykalnym leczeniu. Na wynik badania PSA ma wpływ wiele czynników. Wykazano na przykład, że przechowywanie próbek surowicy krwi do oznaczeń frakcji wolnej PSA w temperaturze 4 st. C. wiąże się ze spadkiem stężenia tej frakcji o ok. 2- 3% na dobę.
Do przyczyn zwiększonego stężenia PSA należą
- łagodny przerost prostaty,
- przebyte badanie per rectum (DRE),
- zapalenie prostaty przewlekłe i ostre,
- rak prostaty,
- stan po cewnikowaniu pęcherza moczowego,
- hemodializa lub dializa otrzewnowa.
Jednakże nie ma ustalonych konkretnych standardów, w jakich przypadkach należy dokonać pomiaru PSA. Ważne jest by badanie zostało wykonane przed inwazyjnymi lub diagnostycznymi zabiegami na prostacie lub 2- 3 tygodnie po ich przeprowadzeniu. Czułość diagnostyczna wyników oznaczeń PSA u chorych na raka stercza kształtuje się w granicach 60- 95%, a swoistość diagnostyczna jest niska i waha się w granicach 17- 61%. Z tego powodu wyniki oznaczeń stężenia tego antygenu mają ograniczoną przydatność jako samodzielne badanie dla wykrycia nowotworu, jak i w diagnostyce różnicowej pomiędzy rakiem i gruczolakiem prostaty.
Wskazania do badania PSA
- wiek >50 lat (pacjent właściwie poinformowany o możliwych następstwach),
- 45 lat, gdy wystąpiły przypadki raka prostaty w rodzinie,
- pacjenci z objawami powiększenia stercza (trudności w oddawaniu moczu), krwiomoczem lub bólem krocza i podbrzusza.
Przyjęto, że normą stężenia antygenu specyficznego dla prostaty (PSA) w surowicy krwi jest wartość <4,0 ng/ml. W przypadku stężenia 4- 10 ng/ml oraz prawidłowego wyniku badania per rectum możemy posłużyć się stosunkiem stężeń postaci wolnej PSA do PSA całkowitego (f/t PSA) w celu oceny wskazań do biopsji gruczołu. Na podstawie wyników biopsji stercza wykazano, że rak prostaty występował u 56% chorych mających stosunek f/t PSA < 0,1 oraz u zaledwie 8% chorych z wynikiem f/t PSA > 0,25. Zatem, im niższa wartość ilorazu f/t PSA, tym większe prawdopodobieństwo istnienia raka prostaty. Stężenie powyżej 10 ng/ml zawsze powinno skłaniać lekarza do pogłębionej diagnostyki, szczególnie w kierunku raka prostaty, lecz w tym przypadku nie mierzymy stosunku f/t. Jednokrotny wynik stężenia PSA przekraczający górną granicę normy nie powinien powodować skierowania pacjenta na biopsję gruczołu krokowego. Wynik taki należy potwierdzić w ponownej ocenie stężenia PSA. Na uwagę zasługuje fakt, że wielu mężczyzn może mieć raka prostaty pomimo niskiego poziomu tego antygenu w surowicy.
Obserwacje płynące z badań przesiewowych
Dokonano analiz populacyjnych badań przesiewowych w kierunku raka prostaty polegających na ocenie stężenia PSA. Skutkiem omawianych badań jest zmniejszenie śmiertelności, ale jednocześnie wystąpienie znaczącej ilości nadrozpoznań, a co za tym idzie (możliwe) zastosowanie zbędnego leczenia. Przytoczone kwestie powodują, że twórcy wytycznych ESMO (European Society for Medical Oncology) nie zalecają prowadzenia badań przesiewowych w takiej formie. Monitorowanie PSA po radykalnej prostatektomii pozwala natomiast stwierdzić nawrót biochemiczny raka prostaty. Należy w takim przypadku zastosować radioterapię ratunkową na lożę po prostacie.
Rak prostaty stanowi drugi wśród częstości zachorowań nowotwór u mężczyzn. W ramach profilaktyki raka prostaty mężczyźni powinni regularnie poddawać się badaniu przez odbyt i oznaczać stężenie PSA we krwi. Na takie coroczne badanie powinien zgłosić się każdy mężczyzna po 50. roku życia lub - jeśli należy do grupy podwyższonego ryzyka raka prostaty (mężczyźni, u których w rodzinie występował rak prostaty, osoby rasy czarnej) - powyżej 40. lub 45. roku życia. W raku prostaty brak jest charakterystycznych objawów. U część pacjentów występują zaburzenia mikcji, jak w przypadku przerostu gruczołu krokowego, a także częstomocz, konieczność oddawania moczu w nocy (nycturia), parcie naglące, pieczenie podczas mikcji, uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza i wąski strumień moczu).
1)https://uroweb.org/wp-content/uploads/09-Prostate-Cancer_2017_web.pdf
2) http://www.diagnostykalaboratoryjna.eu/journal/DL_1-2009._str_41-48.pdf
3)https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/98786,antygen-swoisty-gruczolu-krokowego-prostate-specific-antigen-psa
4)https://www.mp.pl/onkologia/wytyczne/136979,rak-gruczolu-krokowego-podsumowanie-aktualnych-2015-wytycznych-esmo
Autorzy:
Marek Olesz, Maciej Koźlik
Najdokładniejsze systemy satelitarnego transferu czasu
Nie zawsze zegar atomowy działa lepiej niż kwarcowy.
Ponad połowa chorych z SARS-CoV2 cierpi na długi covid
Przez długi czas może mieć takie objawy jak zmęczenie.
Uniwersytet Warszawski będzie kształcić kadry dla energetyki jądrowej
Przekazał Wydział Fizyki UW.
Recenzje