Postawienie wstępnej diagnozy umożliwia dobrze zebrany wywiad, szczególnie w przypadkach chorych z objawami, które wprost wskazują na chorobę nowotworową w stadium znacznego zaawansowania. Zwykle są to objawy ogólne, a te właśnie na ogół ujawniają się w późniejszym okresie rozwoju nowotworu. Coraz częściej nowotwór jest rozpoznany we wczesnym okresie rozwojowym, jeszcze przed pojawieniem się objawów, dzięki powszechnie przeprowadzonym tzw. badaniom przesiewowym, które umożliwiają wykrycie wczesnego stadium nowotworu. Do takich badań należą: badania cytologiczne wymazów, mammografia piersi, badanie kału na krew utajoną oraz w grupach większego ryzyka rektoskopia i kolonoskopia, badanie ręczne kiszki stolcowej ("per rectum").

Coraz bardziej rozpowszechnione jest badanie krwi mężczyzn oceniające stężenie poziomu PSA tj. specyficznego antygenu gruczołu krokowego. Badanie to umożliwia wykrycie raka prostaty w jego bardzo wczesnym okresie rozwojowym. Podstawowe badania laboratoryjne krwi i moczu na ogół mają istotną wartość pomocniczą, ale w niektórych wypadkach mogą być rozstrzygające. Niektóre nowotwory można dostrzec gołym okiem, zalicza się do nich nowotwory skóry i śluzówek jamy ustnej. W diagnostyce onkologicznej ogromną rolę odgrywają badania endoskopowe. Za pomocą endoskopii można ocenić kształt, wielkość guza, stopień nacieczenia ściany, zagrożenie krwawieniem i pobrać wycinek do badania bioptycznego. Badania angiograficzne wykrywają nieprawidłowe unaczynienie tkanki charakterystyczne dla nowotworów.

Najważniejszym onkologicznym badaniem diagnostycznym jest test określający z jakiej tkanki wywodzi się nowotwór- badanie histopatologiczne, podczas którego oglądając pod mikroskopem pobrany wycinek określa się stopień zaawansowania guza. W opisie badania często umieszcza się symbol składający się z litery "G" oraz rzymskich liczb od I do III. Symbol GI oznacza guz z pierwszym stopniem złośliwości (rośnie wolno i późno daje przerzuty), symbol GIII określa guz szybko rosnący i równie szybko dający przerzuty.

Jeśli występowanie nowotworu nie jest uwarunkowane genetycznie zachorowaniu można przeciwdziałać. Znając czynniki ryzyka możemy minimalizować ich oddziaływanie na nasz organizm. W przeciwnym razie nie mamy wpływu na występowanie choroby, możemy jednak zastosować odpowiednią profilaktykę polegającą na regularnym poddawaniu się badaniom kontrolnym, by w razie zagrożenia odpowiednio wcześnie wdrożyć leczenie. Ma to ogromne znaczenie dla powodzenia terapii.

Będąc nosicielem wadliwego genu, należy zminimalizować niekorzystny wpływ czynników środowiskowych, np. zrezygnować z palenia tytoniu. Badania genetyczne powinny zrobić osoby znajdujące się w grupie ryzyka czyli obciążone dziedzicznie. Jeżeli w najbliższej rodzinie wystąpił nowotwór, zwłaszcza jelita grubego, wówczas warto się przebadać.

Autor: Zuzanna Koperwas

Bibliografia:

1. Johnson R., Eucaryotic polymerases and act sequentialy to bypass DNA lesions, Nature, 2000; 08.31; 406(6799):1015-9.
2. Willyard C., Jak rośnie nowotwór? Prószyński Media, Świat Nauki, 2011; 9 (241);16-17
3. Jassem J., Krzakowski M., Jeziorski A., Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Medical Press, Gdańsk 2003, wyd. 2
4. Kilarski W., Strukturalne podstawy biologii komórki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007
5. Ozga-Michalski E., Jagiełło-Gruszfeld A.,[W:] Portal Farmaceutyczno-Medyczny: Nowotwór łagodny to nie rak.  www. pfm.com.pl.
6. Youngson R.,  Słownik Encyklopedyczny, Medycyna, RTW, 1997
7. Stryer L., Biochemia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000
8. http://portalwiedzy.onet.pl/72492,nowotwor,haslo.html
9. http://nowotwory.wieszjak.pl/abc-nowotworow/311390,Klasyfikacja-nowotworow.html
10. http://www.slideshare.net/ukaszFuawka/biologia-nowotworw
11. http://www.siepomaga.pl/kamil
12. http://onkologia.mp.pl/chorobynowotworowe/85200,rak-podstawnokomorkowy-skory
13. http://zdrowie.wp.pl/multimedia/galerie/art828.html