We wtorek odbyło się pierwsze czytanie projektu noweli – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw, który przygotował resort edukacji i nauki.

Za projektem z poprawkami opowiedziało się 17 posłów, 11 wstrzymało się od głosu, a dwóch głosowało przeciwko.

Projekt ten ma na celu wprowadzenie kilkudziesięciu rozmaitych zmian dotyczących zarówno nadania tytułu profesora, habilitacji, studentów zagranicznych, dyplomów czy funkcjonowania organów uczelni. Reprezentujący MEiN wiceszef resortu Włodzimierz Bernacki określił projekt jako nowelę techniczną.

W czasie obrad zaproponowano kilkadziesiąt poprawek - najwięcej przewodnicząca komisji Mirosława Stachowiak-Różecka (PiS). Wszystkie jej poprawki zostały pozytywnie rozpatrzone. Większość z nich związana jest z dostosowaniem ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce do poszerzonej listy dyscyplin naukowych. Poszerzona klasyfikacja obowiązuje od 10 listopada br.

Większość poprawek opozycji przepadła. Komisja przychyliła się do poprawki Michała Krawczyka (PO) zgodnie z którą w skład Rady Uczelni wchodzić ma przewodniczący samorządu doktorantów.

Jak podano w ocenie skutków regulacji, proponowane w projekcie przepisy mają na celu rozwiązanie istotnych problemów wynikających z dotychczasowego stosowania niektórych jej przepisów, a większość z nich dotyczy postępowań awansowych – o nadanie stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki oraz tytułu profesora.

Projekt dotyczy też rektorów. Projektowane przepisy umożliwiają ubieganie się o pełnienie tej funkcji przez osoby, które do dnia rozpoczęcia kadencji nie ukończyły 70. roku życia (do tej pory obowiązywał limit 67 r. życia. Nowy limit obejmie także osoby kandydujące do m.in. rady uczelni.

"Uznaliśmy, że takie rozwiązanie będzie właściwe i zamykanie, czy też wypychanie osób wynikałoby po części z ageizmu, czyli takiego szykanowania osób ze względu na wiek" - argumentował w czasie obrad komisji wiceszef MEiN Włodzimierz Bernacki.

Negatywnie takie rozwiązanie ocenił przewodniczący Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego (RGNiSW) prof. Marcin Pałys. Stwierdził, że zmiany wprowadza się wtedy kiedy jest zidentyfikowane niedoskonałości rozwiązań albo gdy chcemy osiągnąć konkretny rezultat. "W przypadku tej zmiany nie przedstawiono ani problemów, które wynikały z dotychczasowego limitu, ani nie przedstawiono dlaczego ten przepis źle funkcjonuje" - zauważył.

W projekcie zaproponowano odstąpienie od konieczności spełniania wymagań dotyczących posiadania tytułu profesora, stopni naukowych albo stopni w zakresie sztuki lub tytułu zawodowego przy zatrudnianiu w polskich uczelniach na stanowiskach nauczycieli akademickich osób, które uzyskały takie stopnie lub tytuł zawodowy za granicą.

Uregulowania dotyczą też m.in. uwierzytelniania dyplomów ukończenia studiów oraz dyplomów doktorskich i habilitacyjnych wydawanych przez uczelnie kościelne.

Projekt wprowadza zmiany związane z organami uczelni i dotyczy uczestniczenia z głosem doradczym w posiedzeniach rady uczelni przedstawiciela każdego związku zawodowego działającego w uczelni.

Część przepisów odnosi się też bezpośrednio do studentów. Na przykład zaproponowano zaliczanie przez uczelnię studentowi czynności wykonywanych przez niego w ramach zatrudnienia, stażu lub wolontariatu na poczet praktyk zawodowych. Regulacja dotyczy też wydawania legitymacji studenckich studentom zagranicznych uczelni odbywającym część studiów w polskich uczelniach. W zakresie stypendiów socjalnych projekt ustawy stanowi, że wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne ustala rektor w porozumieniu z samorządem studenckim.

W projekcie znalazły się też zapisy na temat habilitacji - na przykład przewidziano obligatoryjnie publiczny charakter kolokwium habilitacyjnego, co ma wpłynąć pozytywnie na transparentność procedury.

W projekcie jest też szereg zapisów dotyczących doktorantów. Dotyczą m.in. procedury odwoławczej w przypadku odmowy wszczęcia przez podmiot doktoryzujący postępowania w sprawie nadania stopnia doktora. Przewidziano też usprawnienia związane z wydawaniem dyplomów doktorskich w postępowaniach prowadzonych wspólnie z podmiotami zagranicznymi. Proponowana zmiana polega na umożliwieniu wydania więcej, niż jednego dyplomu doktorskiego w przypadku, gdy proces nadawania stopnia doktora odbywa się z udziałem podmiotu zagranicznego. Przewidziano również obligatoryjność publicznej obrony rozprawy doktorskiej.

Projekt noweli wprowadza zmiany w trzech ustawach: Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, o Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej oraz ustawie Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Większość przepisów ustawy ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia jej ogłoszenia, pozostałe - 1 października 2023 r. Posłowie mają zająć się projektem w czasie środowego posiedzenia Sejmu.