Konkurs ten jest pilotażowym projektem, zorganizowanym przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska przy udziale Krajowego Ośrodka Zmian Klimatu (PIB-IOŚ) z inicjatywy Młodzieżowej Rady Klimatycznej działającej przy Ministrze Klimatu i Środowiska.

„Inwazyjne gatunki obce stanowią jedną z najważniejszych przyczyn zaniku bioróżnorodności. Próbując odnaleźć się w nieznanym sobie ekosystemie osłabiają go, naruszając naturalną równowagę i zwiększają jego podatność na niekorzystne skutki zmian klimatycznych” - tłumaczy Rafał Maciaszek, doktorant w Katedrze Genetyki i Ochrony Zwierząt Instytutu Nauk o Zwierzętach Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, zdobywca tytułu Klimatyczny Człowiek Roku 2021 za projekt Łowca Obcych. Głównym celem tego projektu jest lokalizowane i obejmowane monitoringiem gatunków obcych roślin i zwierząt uwalnianych do wód otwartych w Polsce.

Obecność gatunków obcych w ekosystemie to skutek przypadkowej bądź celowej działalności człowieka. „Każdy z nich został przez niego przeniesiony poza obszar swojego naturalnego występowania, trafiając finalnie do obcego im świata” - mówi Maciaszek (jego wypowiedź mozna znaleźć w nagraniu przedstawiającym laureatów konkursu).

Jak tłumaczy, przykładowo do zbiornika w parku w Konstancinie trafiło kilkadziesiąt żółwi ozdobnych, tymczasem „taki żółw może wprowadzić całą masę patogenów do obcego mu ekosystemu, stanowi zagrożenie dla właściwych mieszkańców tego zbiornika”. To prowadzi do wymarcia gatunków rodzimych w tym zbiorniku, a w efekcie do wyschnięcia zbiornika. „Z zanikiem wody wiąże się klimatyczne zagrożenie, jakim jest susza” - zaznacza laureat.

Większość polskich wód jest teraz zamieszkiwana przez obce gatunki raków. „Nasz rak szlachetny sam nie da rady powstrzymać inwazji” - mówi laureat, który w ramach inicjatywy Łowca Obcych odławia raki, żółwie, małże, kraby, a nawet rybki akwariowe. Te ostatnie znajdują nowy dom w edukacyjnych akwariach, które tworzy w szkołach i przedszkolach. „Nikt lepiej nie nauczy dzieci odpowiedzialności, niż zwierzęta, które zostały niegdyś porzucone” - podkreśla Rafał Maciaszek. - „Myślę, że bycie odpowiedzialnym za swoje otoczenie, rozumienie go i dostrzeganie niebezpieczeństw jest obowiązkiem każdego. A ja staram się zapewnić narzędzia do edukacji tym, którzy chcą zostać łowcami obcych”.

W ramach inicjatywy Łowca Obcych powstały strony internetowe www.lowcaobcych.pl oraz www.facebook.com/LowcaObcych, na których, publikowane są aktualne informacje na temat gatunków obcych, ich wpływu na środowisko przyrodnicze i gospodarkę, podejmowanych działań w zakresie ich kontroli, plakaty edukacyjne, a także klucze do identyfikacji poszczególnych gatunków oraz sposoby postępowania w przypadku ich stwierdzenia.

Wyróżniona w konkursie naukowczyni Weronika Urbańska z Wydziału Inżynierii Środowiska Politechniki Wrocławskiej zajmuje się metodami unieszkodliwiania i przetwarzania odpadów komunalnych, przemysłowych i niebezpiecznych - głównie hydrometalurgicznym odzyskiem metali ze zużytych baterii drugiego rodzaju.

„Baterii nie można od tak sobie wyrzucić do śmieci, bo koniec końców trafią tam, gdzie nie powinny, a szkodliwe substancje przedostaną się do wód gruntowych. Korodujące baterie wpływają też na nasz klimat, emitując toksyczne gazy do atmosfery” - wymienia Weronika Urbańska (na nagraniu, przedstawiającym laureatów konkursu Ministerstwa Klimatu i Środowiska). Zaznacza, że aby powstrzymać te zmiany, trzeba nauczyć się odpowiednio przetwarzać zużyte baterie. Jej zdaniem najważniejsze jest wdrażanie modelu gospodarki obiegu zamkniętego.

„Chodzi w nim o to, aby odzyskiwać i ponownie korzystać z materiałów, jakich użyliśmy do produkcji danego przedmiotu” - tłumaczy Urbańska. W przypadku baterii w urządzeniach mobilnych tym materiałem jest pierwiastek lit, którego odzyskiwaniem zajmuje się laureatka. Lit jest pierwiastkiem krytycznym, którego może wkrótce zabraknąć. W laboratorium w Politechnice Wrocławskiej Urbańska poza badaniem i opracowywaniem procesów przetwarzania baterii, popularyzuje także postawy prośrodowiskowe wśród swoich studentów. Zaangażowana była m.in. w wydarzenie #Trashtagchallenge 2, którego celem było promowanie postaw proekologicznych wśród studentów największych wrocławskich uczelni poprzez wspólne uprzątnięcie terenu z odpadów. Za rok szykuje m.in. Eco-Juwenalia w duchu less waste.

W konkursie wyróżniona została Małgorzata Terrero-Rozmus, była projektantka przemysłowa, założycielka fundacji Rething oraz sklepu charytatywnego Lepszy Klimat, która podkreśla, że „nie chciała niszczyć środowiska, ale ratować je przed szkodliwym działaniem człowieka”, stąd pomysł sklepu charytatywnego, w którym daje drugie życie niepotrzebnym rzeczom. Dochód z ich sprzedaży umożliwia fundacji realizowanie celów: edukację dla klimatu, promowanie ekologicznych nawyków i sadzenie drzew.

„Drzewa produkują litry tlenu, jednocześnie redukując stężenie dwutlenku węgla w powietrzu. Dają cień oraz uwalniają parę wodną, która chłodzi otoczenie. Pomagają utrzymać wilgoć w glebie, wyłapują, filtrują i włączają do obiegu deszczówkę. Obecność drzew w miastach jest kluczowa w kontekście postępujących zmian klimatu” - podkreśla laureatka konkursu. Celem Fundacji Rething jest ograniczenie negatywnego wpływu działalności człowieka na środowisko i naprawienie dotychczas wyrządzonych szkód, tak aby zatrzymać zmiany klimatu, zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych oraz ograniczyć zużycie plastiku.

Konkurs Klimatyczny Człowiek Roku 2021 przeznaczony jest dla osób w wieku 16-30 lat, które angażują się w prospołeczne, edukacyjne działania na rzecz ochrony klimatu, ograniczania skutków zmian klimatu oraz adaptacji do zmian klimatu. W konkursie w 2021 r. oddano blisko 6,5 tysiąca głosów.