Akceptuję
W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczone w Państwa urządzeniu końcowym. Możecie Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies. Więcej szczegółów w naszej Polityce Prywatności

Zamknij X
Strona główna Artykuły

Urządzenia radiacyjne w przemyśle


Streszczenie

Niniejszy artykuł omawia najczęstsze zastosowania źródeł promieniowania w różnych gałęziach przemysłu: chemiczny, farmaceutyczny oraz spożywczy. Omawiając tym samym budowę i działanie urządzeń radiacyjnych.

Słowa kluczowe: promieniowanie jonizujące, radiosterylizacja, radiopasteryzacja, raduryzacja, radycydacja

Wprowadzenie

W większości metod i technik wykorzystujących promieniowanie jonizujące, w tym izotopy promieniotwórcze, oparte jest zjawisku rozpraszania promieniowania. Urządzenia radiacyjne wykorzystują bezpośrednie oddziaływanie materii z promieniowaniem oraz procesy zachodzące pod wpływem tego oddziałowywania. Proces przekazania energii materii jest skomplikowany i zależy od wielu czynników takich jak: rodzaj promieniowania oraz typ ośrodka napromieniowywanego. Przekazana energie są niewielkie, rzędu 6x10-3W dla 37 GBq promieniowania gamma o średniej energii 1 MeV. Dlatego też zastosowanie źródeł promieniowania o dużej mocy ma charakter naukowo-badawczy.

Budowa urządzeń radiacyjnych [1, 2]

Źródłem promieniowania w urządzeniach radiacyjnych jest najczęściej kobalt 60Co. Dzięki zastosowaniu tego izotopu można budować urządzenia radiacyjne dużej mocy (napromieniowanie dużą dawką w krótkim czasie, zastosowanie półtechniczne i techniczne) oraz małej mocy (napromieniowanie dużą dawką w długim czasie, zastosowanie naukowo – badawcze). Wynika stąd, że urządzenia radiacyjne posiadające, jako źródło izotop kobaltu 60Co mogą znacząco różnić się aktywnością. Podział urządzeń radiacyjnych kobaltowych, ze względu na aktywności wpłyną także na ich konstrukcję.

Urządzenia radiacyjne kobaltowe o małych aktywnościach mają postać pojemnika z osłoną, z którego promieniowanie wychodzi na zewnątrz w postaci wiązki skoligowanej. Taki typ urządzenia radiacyjnego musi być dodatkowo umieszczony w pomieszczeniu izolowanym (ściany osłonowe).

Urządzenia radiacyjne kobaltowe o dużych aktywnościach (kilkuset TBq) posiadają komorę do której wprowadzany jest materiał napromieniowywany. Przez co dawka na zewnątrz urządzenia nie wzrasta, stąd brak w ich konstrukcji ścian osłonowych w pomieszczeniu, a co za tym idzie podczas napromieniania materiału można przebywać w pomieszczeniu w którym znajduje się źródło. Komora napromienia posiada bardzo grube ściany osłonowe, gdyż źródła nie posiadają często osłon indywidualnych. Źródła o jeszcze większych dawkach mają ogromne rozmiary, dlatego stanowią całe budowle. Materiał napromieniowywany w nich, dostaje się do źródła za pomocą transporterów. Pozostałe pomieszczenia to sterownie, magazyny itp. We wszystkich typach urządzeń radiacyjnych najważniejsza jest sterowność, aby zapobiegać awariom tych urządzeń, co może grozić wypadkiem radiacyjnym.

Oprócz izotopu promieniotwórczego kobaltu 60Co, jako źródło promieniowania wykorzystywane są izotopy cezu 137Cs oraz strątu 90Sr.  Oba są bardzo silnymi emiterami, dlatego nie są stosowane w czystej postaci lecz w postaci związków z innymi pierwiastkami. Izotopy te stosowane są rzadko, a jeszcze rzadziej wykorzystywane jest w tym celu wypalone paliwo jądrowe (szybkie zużycie). Innymi stosowanymi urządzeniami radiacyjnymi są reaktory jądrowe i akceleratory cząstek. W technice radiacyjnej wykorzystuje się najczęściej dwa typy akceleratorów: akceleratory transformatorowe i liniowe akceleratory elektronów.


 
Rys. 1 Schemat budowy urządzenia radiacyjnego służącego do napromieniowywania żywności [3]


Zastosowanie urządzeń radiacyjnych w różnych gałęziach przemysłu [1, 2, 4]

Urządzenia radiacyjne mają zastosowanie w trzech ważnych gałęziach przemysłu:

1.    Zastosowanie w przemyśle chemicznym
a.    napromieniowywanie polimerów, czyli ich sieciowanie; polega na tworzeniu się wiązań poprzecznych; sieciowanie zwiększa odporność polimerów np. tworzywa termoplastyczne stają się nietopliwe, polietylen pod wpływem promieniowania zyskuje wytrzymałość mechaniczną jak i poprawia jego właściwości izolacyjne w podwyższonych temperaturach; w tym celu używa się dużych dawek 15x104Gy
b. „gazowanie” tworzyw sztucznych – gazy uwięzione w sieci polimerów pod wpływem promieniowania (temperatury) powiększają się, dzięki temu uzyskuje się strukturę pianek
c.    otrzymanie materiałów termokurczliwych

2.    Zastosowanie w przemyśle spożywczym
a.    utrwalanie żywności, można zastosować dwie metody radiacyjne:
- radiosterylizacja – duże dawki, dające całkowitą jałowość np. sterylizacja mięsa to dawka ok. 50 kGy; zmienia właściwości organoleptyczne; przypomina sterylizację termiczną
- radiopasteryzacja - niskie dawki, stosowane w celu unicestwienia drobnoustrojów, co pozwala na przedłużenie jego terminu ważności do spożycia; przypomina pasteryzację termiczną
- raduryzacja - metoda nietermicznego przedłużania przydatności do spożycia żywności, w której czynnikiem utrwalającym jest promieniowanie jonizujące w małych dawkach ale do 1 kGy; w produktach raduryzowanych (np. składowanym mięsie, rybach, owocach, warzywach) zmniejsza się o kilka cykli logarytmicznych ogólna liczba drobnoustrojów oraz zostaje zahamowane rozmnażanie pozostałych przy życiu komórek. Dla pełnego utrwalenia żywności raduryzację stosuje się w połączeniu z konwencjonalnymi metodami konserwowania, np. z pasteryzacją
- radycydacja - nietermiczna metoda utrwalania żywności z zastosowaniem promieniowania jonizującego, następuje redukcja liczby bakterii chorobotwórczych oraz ograniczenie produkcji toksyn np. jadu kiełbasianego; jest szczególnie przydatna do utrwalania żywności o niskiej aktywności wody, zanieczyszczonej mikroflorą patogenną, głównie z rodzaju Salmonella i Clostridium. W tym procesie stosuje się średnie dawki promieniowania jonizującego (1-10 kGy)
b.    dezynfekcja radiacyjna – zapobiega chorobom pochodzącym z materiału sterylizowanego; powoduje zmniejszenie ilości drobnoustrojów chorobotwórczych
c.    niszczenie owadów zbożowych – napromienienie zabija patogenny zbóż, lecz nie zmienia właściwości ziarna oraz nie powoduje jego zatrucia; stosowane dawki: 0,1 - 0,5 kGy; bardzo drogi zabieg
d.    zapobieganie kiełkowaniu ziemniaków – przedłuża czas składowania ziemniaków nawet w bardzo dla nich nie korzystnych warunkach; dawka stosowana: 0,07 – 0,3 kGy



 
Rys. 2 Radura symbol napromieniowywanej żywności





Tab.1 Zastosowanie radiacji w przemyśle spożywczym [3]

3.    Zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym
a.    wjałowianie leków – dotyczy leków niestabilnych w wysokiej temperaturze
b.    wyjałowianie materiałów opatrunkowych – sterylizacja w opakowaniach zbiorczych, najczęściej wykorzystywana do sterylizacji strzykawek i igieł jednokrotnego użytku; stosowana dawka to ok. 1,85x104 TBq

Podsumowanie

Proces radiacji jest obecny w naszej gospodarce w wielu różnych etapach produkcji i technologii. Urządzenia radiacyjne są stosowane na wysoką skalę w przemyśle farmaceutycznym, chemicznym a nawet spożywczym.

Autor: Karolina Wójciuk

Literatura:

[1] J. Art. 1991. Zastosowanie izotopów promieniotwórczych. Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej
[2]  www.centrumatomistyki.pl
[3] http://www.if.pw.edu.pl
[4] http://www.mt.com.pl



Tagi: promieniowanie jonizujące, radiosterylizacja, radiopasteryzacja, raduryzacja, radycydacja, lab, laboratoria, laboratorium
Drukuj PDF
wstecz Podziel się ze znajomymi

Recenzje



Informacje dnia: Ograniczenie soli w diecie może być groźne Nie mam jeszcze wniosków na temat pochodzenia Covid-19 Najdokładniejsze systemy satelitarnego transferu czasu Ponad połowa chorych z SARS-CoV2 cierpi na długi covid Zintegrować informacje o logistyce Wystawa "Nie to niebo" Ograniczenie soli w diecie może być groźne Nie mam jeszcze wniosków na temat pochodzenia Covid-19 Najdokładniejsze systemy satelitarnego transferu czasu Ponad połowa chorych z SARS-CoV2 cierpi na długi covid Zintegrować informacje o logistyce Wystawa "Nie to niebo" Ograniczenie soli w diecie może być groźne Nie mam jeszcze wniosków na temat pochodzenia Covid-19 Najdokładniejsze systemy satelitarnego transferu czasu Ponad połowa chorych z SARS-CoV2 cierpi na długi covid Zintegrować informacje o logistyce Wystawa "Nie to niebo"

Partnerzy

GoldenLine Fundacja Kobiety Nauki Job24 Obywatele Nauki NeuroSkoki Portal MaterialyInzynierskie.pl Uni Gdansk MULTITRAIN I MULTITRAIN II Nauki przyrodnicze KOŁO INZYNIERÓW PB ICHF PAN FUNDACJA JWP NEURONAUKA Mlodym Okiem Polski Instytut Rozwoju Biznesu Analityka Nauka w Polsce CITTRU - Centrum Innowacji, Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu Akademia PAN Chemia i Biznes Farmacom Świat Chemii Forum Akademickie Biotechnologia     Bioszkolenia Geodezja Instytut Lotnictwa EuroLab

Szanowny Czytelniku!

 
25 maja 2018 roku zacznie obowiązywać Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.
 
Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze strony internetowej Laboratoria.net w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych.

Kto będzie administratorem Twoich danych?

Administratorami Twoich danych będziemy my: Portal Laboratoria.net z siedzibą w Krakowie (Grupa INTS ul. Czerwone Maki 55/25 30-392 Kraków).

O jakich danych mówimy?

Chodzi o dane osobowe, które są zbierane w ramach korzystania przez Ciebie z naszych usług w tym zapisywanych w plikach cookies.

Dlaczego chcemy przetwarzać Twoje dane?

Przetwarzamy te dane w celach opisanych w polityce prywatności, między innymi aby:

Komu możemy przekazać dane?

Zgodnie z obowiązującym prawem Twoje dane możemy przekazywać podmiotom przetwarzającym je na nasze zlecenie, np. agencjom marketingowym, podwykonawcom naszych usług oraz podmiotom uprawnionym do uzyskania danych na podstawie obowiązującego prawa np. sądom lub organom ścigania – oczywiście tylko gdy wystąpią z żądaniem w oparciu o stosowną podstawę prawną.

Jakie masz prawa w stosunku do Twoich danych?

Masz między innymi prawo do żądania dostępu do danych, sprostowania, usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania. Możesz także wycofać zgodę na przetwarzanie danych osobowych, zgłosić sprzeciw oraz skorzystać z innych praw.

Jakie są podstawy prawne przetwarzania Twoich danych?

Każde przetwarzanie Twoich danych musi być oparte na właściwej, zgodnej z obowiązującymi przepisami, podstawie prawnej. Podstawą prawną przetwarzania Twoich danych w celu świadczenia usług, w tym dopasowywania ich do Twoich zainteresowań, analizowania ich i udoskonalania oraz zapewniania ich bezpieczeństwa jest niezbędność do wykonania umów o ich świadczenie (tymi umowami są zazwyczaj regulaminy lub podobne dokumenty dostępne w usługach, z których korzystasz). Taką podstawą prawną dla pomiarów statystycznych i marketingu własnego administratorów jest tzw. uzasadniony interes administratora. Przetwarzanie Twoich danych w celach marketingowych podmiotów trzecich będzie odbywać się na podstawie Twojej dobrowolnej zgody.

Dlatego też proszę zaznacz przycisk "zgadzam się" jeżeli zgadzasz się na przetwarzanie Twoich danych osobowych zbieranych w ramach korzystania przez ze mnie z portalu *Laboratoria.net, udostępnianych zarówno w wersji "desktop", jak i "mobile", w tym także zbieranych w tzw. plikach cookies. Wyrażenie zgody jest dobrowolne i możesz ją w dowolnym momencie wycofać.
 
Więcej w naszej POLITYCE PRYWATNOŚCI
 

Newsletter

Zawsze aktualne informacje