Trwają też badania nad wykorzystaniem limfocytów pobranych od osoby zdrowej - układ odpornościowy chorego nie reaguje na obecność raka, jednak limfocyty wprowadzone do ciała chorego z zewnątrz podejmują skuteczną walkę z nowotworem (szczególnie w przypadku nowotworu krwi).  Badania udowodniły też pozytywne efekty leczenia limfocytami pobranymi od chorego i modyfikowanymi odpowiednio tak, by po ponownym wprowadzeniu do organizmu wykrywały i niszczyły guz. Leczenie immunologiczne wpływa również na psychikę chorych. Potwierdzono badaniami, że chorzy leczeni tą metodą wymagają mniejszej ilości środków przeciwbólowych i wykazują lepsze samopoczucie (mniej przypadków depresji).

NanoKnife

Metoda ta z wykorzystaniem urządzenia o takiej samej nazwie polega na małoinwazyjnym zniszczeniu guza nowotworowego. Terapia odbywa się pod znieczuleniem ogólnym i kontrolą USG. Za pomocą igieł (lub metodą otwartą, jeśli nowotwór znajduje się głęboko) w okolice guza zostają doprowadzone dwie elektrody. Urządzenie NanoKnife wytwarza prąd wysokiej mocy- 1500-3000 V.  Przesyłany w krótkich impulsach (100 mikrosekund) niszczy komórki rakowe i powoduje ich obumieranie, nie uszkadzając okolicznych zdrowych tkanek, naczyń i nerwów. Co ważne, nie da się tego uniknąć klasyczną metodą chirurgiczną. Poza tym wiąże się ona z minimalnym ryzykiem powikłań, krótkim okresem hospitalizacji po zabiegu oraz możliwością powtarzania zabiegu. Metoda wykorzystywana jest głównie w przypadku raka prostaty i trzustki, ale też wątroby, nerek, przy przerzutach i nawrotach choroby.  Jest szczególnie polecana w przypadkach, gdy inna forma leczenia jest niemożliwa lub nieskuteczna. W Polsce terapii NanoKnife można poddać się w 5 placówkach:

• w Centrum Onkologii w Bydgoszczy
• w Centrum Medycznym KLARA w Częstochowie
• w Szpitalu św. Elżbiety – Mokotowskie Centrum Medyczne – Warszawa
• w Poznaniu – Prywatna Lecznica CERTUS
•  w Szpitalu Wojewódzkim w Łomży

Elektrochemioterapia (ECT)

Jest stosunkowo nową metodą skierowaną szczególnie do pacjentów z nowotworami lub przerzutami nowotworów zlokalizowanymi w powłokach ciała (skóra, tkanka podskórna) oraz pacjentów ciężko chorych, których stan nie pozwala na leczenie chirurgiczne czy radioterapię. Metoda  wykorzystuje pole magnetyczne oraz prąd elektryczny, które na krótko destabilizują błonę komórkową tkanki poddawanej zabiegowi, to z kolei potęguje działanie podanych przed zabiegiem leków (ok. 20 minut przed, najczęściej bleomycyna). Zabieg jest krótki, trwa ok. 30 minut. ECT nie wpływa na zdrowe tkanki, jest bezpieczna i nie powoduje skutków ubocznych, można stosować ją po radioterapii oraz w miarę potrzeb powtarzać w odstępach kilkutygodniowych. Prąd elektryczny powoduje skurcze mięśni, dlatego zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, rzadziej - miejscowym. Koszt zabiegu dla jednego pacjenta to ok. 8000 zł, a terapia nie jest refundowana. W Polsce ośrodkiem stosującym elektrochemioterapię jest Centrum Onkologii w Warszawie oraz Wielkopolskie Centrum Onkologii, gdzie leczy się pacjentów z przerzutami czerniaka, raka piersi, mięsaków. U większości chorych zabieg powoduje częściową lub całkowitą remisję. Większość pacjentów odczuwa ulgę w zakresie dolegliwości miejscowych oraz poprawę codziennej aktywności. Elektrochemioterapia jest często ostatnią deską ratunku dla chorych w najbardziej zaawansowanym okresie choroby.

CyberKnife

Nóż cybernetyczny stosowany jest do leczenia najtrudniejszych przypadków. Wyprodukowany przez firmę Accuray robot chirurgiczny kosztuje ponad 20 milionów złotych, a samych urządzeń jest na świecie kilkaset (w Polsce czteryL w Gliwicach, Poznaniu, w Wieliszewie pod Warszawą oraz od kwietnia 2015 roku w Centrum Onkologii - Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie). Urządzenie wykorzystuje się do leczenia wybranych nowotworów i jest skierowane do dwóch grup chorych: tych, u których proces nowotworowy jest zaawansowany oraz tych, u których szansa pełnego leczenia jest bardzo duża. Metodę stosuje się do leczenia nowotworów pierwotnych, nawrotowych i przerzutowych, w formie guzów litych (dobrze odgraniczony i nienaciekający zdrowych tkanek):

• mózgowia, rdzenia kręgowego

• głowy i szyi (np. jama ustna, gardło)
• klatki piersiowej (płuco, śródpiersie)
• jamy brzusznej (wątroba, trzustka)
• prostaty i pęcherza moczowego

Ramię CyberKnife ma możliwość poruszania się we wszystkich kierunkach, obrotu wokół wielu osi i charakteryzuje się wysoką precyzją rzędu 0, 5 - 1mm. Źródłem promieniowania fotonowego jest akcelerator o napięciu 6MV. Wielkość wiązki może być zmieniana, co pozwala na dostosowanie jej do zmian nowotworowych. Dodatkowo urządzenie samodzielnie śledzi ruchy narządów i koryguje przebieg wiązki biorąc pod uwagę te ruchy. Pozwala to na poruszanie się tylko w obszarze wymagającym leczenia maksymalnie obniżający ryzyko uszkodzenia okolicznych zdrowych tkanek. W czasie zabiegu nie jest wymagane nacinanie powłok ciała, uśpienie czy znieczulenie. Podczas jednego zabiegu można naświetlić kilka guzów. Pojedynczy seans trwa od 45 minut do 2 godzin, a cała terapia trwa do 5 dni.

Autor: Zuzanna Koperwas

Literatura:

• Fred Saad, Evidence for the efficacy of enzalutamide in postchemotherapy metastatic castrate-resistant prostate cancer, Therapeutic Advances in Urology, 2013, 5, str. 201–210.

• Friedland, Jay L., Stereotactic body radiotherapy: An emerging treatment approach for localized prostate cancer, Technology in Cancer Research and Treatment, Volume 8, Number 5, October 2009, pp 387-392.

• Harrison M.R, Wong T.Z., Armstrong A.J., George D.J. Radium-223 chloride: a potential new treatment for castration-resistant prostate cancer patients with metastatic bone disease, Cancer Manag Res., 2013, 5, str. 1–14.

• Joost Lesterhuis, Cornelis J. A. Punt. Harnessing the immune system to combat cancer. Nature Reviews, Drug Discovery.

• Nowina-Konopka M., Terapia hadronowa w Krakowie, FOTON 123, Zima 2013, str. 16-22.

• Polskie Towarzystwo Onkologiczne, Obecny stan zwalczania nowotworów w Polsce- załącznik do Strategii walki z rakiem w Polsce 2015-2024, 10 czerwca 2014.

• Potrykowska A., Strzelecki Z., Szymborski J., Witkowski J., Zachorowalność i umieralność na nowotwory, a sytuacja demograficzna Polski, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa 2014

• Prof. dr hab n. med. P. Rutkowski, dr n. med. Marcin Zdzienicki, prof. dr hab n. med. Z. I. Nowicki, Elektrochemioterapia – przydatność kliniczna w leczeniu nowotworów zlokalizowanych w powłokach ciała, Medycyna Praktyczna, numer 6/2013

• Scher HI, Fizazi K, Saad F, et al. Increased survival with enzalutamide in prostate cancer after chemotherapy. N Engl J Med. 2012, 367, str. 1187-1197.

• WawrzyńskiA. , Był sobie rak, Wiedza i Życie, 11/2013

• Woźniak K., Radioterapia Hadronowa, Warszawa, Styczeń 2009 [online]. [dostęp14.05.2015], dostępny w Internecie: http://www.if.pw.edu.pl/~pluta/pl/dyd/mtj/zal1/pz07/Krzysztof_Wozniak.pdf

• http://anpha-vn.com/san-pham/detail/nanoknife-55.html

• http://onkologia.org.pl/nowotwory-zlosliwe-ogolem-2/

• http://pl.wikipedia.org/wiki/Terapia_protonowa

• http://www.datamonitorhealthcare.com/asco-2014-conference-review/

• http://www.hifu.pl/co-to-hifu.html

• http://www.protonowa-terapia.pl/terapia-protonowa/

• http://www.zwrotnikraka.pl/cyberknife-noz-cybernetyczny-poznan-gliwice-wieliszew/

• http://www.zwrotnikraka.pl/leczenie-immunologiczne-raka/

• http://www.zwrotnikraka.pl/nanoknife-klara-rak-pradem-razony/