Objawy i postępowanie choroby

U około 20% dzieci z Zespołem Retta diagnozuje się formę nietypową, o cięższym przebiegu. W tym przypadku zaburzenie rozwoju jest zauważalne już krótko po narodzinach, faza normalnego rozwoju w niemowlęctwie nie występuje. Nie występuje również faza regresu( dzieci nie uczą się umiejętności więc nie mogą ich następnie utracić). Charakterystyczne objawy to hipotonia mięśniowa i napady zgięciowe co powoduje, że początkowo dzieci takie często diagnozowane są jako przypadki mózgowego porażenia dziecięcego. Do nietypowych odmian Zespołu Retta zalicza się również występowanie choroby u chłopców. U innych dzieci pierwsze oznaki zaburzenia pojawiają się późno, nawet w wieku 3-4 lat. Często potrafią chodzić, a nawet biegać oraz mówić. Najczęściej diagnozuje się u nich tzw. odmienną postać RTT choć błędy diagnostyczne często mylą chorobę z autyzmem.

W klasycznym zespole Retta początkowo stan zdrowia dziecka jest zupełnie prawidłowy, pierwsze objawy pojawiają się ok. 12-18 miesiąca życia. W tym czasie zauważa się zatrzymanie, a następnie cofnięcie w rozwoju szczególnie na poziomie funkcji motorycznych i mowy (np. wcześniej wykształcona umiejętność posługiwania się rękoma zostaje ograniczona, zastąpiona ruchami stereotypowymi, następuje pogorszenie mowy, a w końcu jej utrata, zaburzenia chodu, oddychania, snu oraz wycofanie z życia społecznego.

Najczęściej występujący klasyczny zespół Retta jest schorzeniem 4‐fazowym. Podział ten został wprowadzony w 1986 roku przez Bengta Hagberg i Witta Engerstroma, którzy zauważyli zmieniający się wraz z wiekiem obraz kliniczny choroby. W 2001 roku podział został zmodyfikowany do 3 okresów (preregresji,  regresji i postregresji). Wciąż jednak częściej spotykany i używany jest podział 4 -stopniowy.

Faza I – faza wczesnego rozwoju (6-18 miesiąc życia)

Faza II- szybki regres (1-4 rok życia)

Czas rozpoczęcia tej fazy choroby jest cechą indywidualną, choć zwykle zaczyna się w okresie niemowlęctwa/wczesnego dzieciństwa. Regres może trwać kilka tygodni lub miesięcy, postępować nagle lub etapami. Jako pierwsze tracone są umiejętności posługiwania się  rękoma oraz mowa, często rozpoczynają się również zaburzenia chodu, a nawet jego całkowita utrata. W okresie tym pojawiają się też zauważalne podczas aktywności codziennych stereotypie ruchowe rąk (np. wykręcanie, wkładanie do buzi). Zdarzają się incydenty hiperwentylacji, a nawet bezdech. Również sen dziecka zostaje zaburzony napadami śmiechu lub płaczu, a sam rytm snu i czuwania zostaje odwrócony (sen w dzień, czuwanie w nocy).  Widocznie pogarsza się kontakt dziecka z innymi ludźmi, mogą pojawić się zaburzenia autystyczne, lęki, napady agresji, nadpobudliwość. Dużym problemem mogą też być napady drgawkowe, choć mimo nieprawidłowości w zapisie EEG nie zawsze są one manifestacją padaczki. Rozwój motoryczny zostaje znacznie opóźniony- u dzieci, które jeszcze nie nabyły umiejętności siadania, raczkowania czy chodu proces ten jest wydłużony lub dziecko w ogóle nie uczy się danej umiejętności.

Faza III – pseudostacjonarna (powyżej 5 lat)

Zakończenie fazy regresu często wiąże się z powrotem pewnych funkcji np. ustabilizowanie fazy snu i ustąpienie jego zaburzeń czy ponowne otwarcie na ludzi i otoczenie. Zaburzenia oddechowe i motoryczne wciąż są widoczne (ataksja, apraksja, zaburzenia napięcia mięśniowego, drgawki, wady postawy, skolioza, deformacje kończyn dolnych). Okres ten może trwać nawet wiele lat, czasem aż do dorosłości.

Faza IV – stabilizacja (powyżej 15 roku życia)

Stan chorych stabilizuje się po wejściu w wiek dojrzewania i dorosłości. Sprawność ruchowa jest znacznie ograniczona- większość chorych traci umiejętność chodzenia. Istniejące wady postawy i zaburzenia napięcia mięśniowego pogłębiają się, ale często poprawie ulegają funkcje rąk-zanikają stereotypie ruchowe. Rozwój płciowy nie jest zaburzony, napady padaczkowe często ustępują lub znacznie się redukują. Charakterystyczne dla zespołu Retta są zaburzenia ze strony układu pokarmowego ( związane z refluksem żołądkowo- przełykowym) oraz zaburzenia wchłaniania.

Zespół Retta szczególnie dotkliwie uszkadza mózg, który wykazuje wiele nieprawidłowości. Należą do nich:

• niedojrzałość pnia mózgu (upośledzona kontrola snu, oddychania, produkcji śliny i połykania, zaburzony rytm bicia serca,perystaltyka jelit, krążenie krwi w częściach dystalnych kończyn, duża wrażliwości na ból )

• zmniejszony przepływ krwi w płacie czołowym co wpływa na wyrażanie i odczuwanie emocji

• zmniejszona ilości dendrytów komórek piramidowych w płacie czołowym oraz w płacie skroniowym (zaburzenia nauki, pamięci i emocji)

• redukcja wielkości jądra ogoniastego (upośledza to kontrolę ruchów)

• redukcja  wielkości móżdżku (zaburzenia równowagi),

• zmniejszenie hipokampa (zaburzenia przetwarzanie informacji i pamięci)

• zmniejszona ilość neuromelaniny w komórkach istoty czarnej (zaburzona kontrola ruchu)

• zaburzenia wydzielania:

1. dopaminy (zaburzenia ruchu i krytycznego myślenia), acetylocholiny (pamięć, kontrola ruchów)
2. glutaminianu (zmniejszona neuroplastyczność)
3. substancji P (procesy przekazywania i rozpoznawania informacji bólowej)
4. serotoniny (niezbędna w czasie rozwoju mózgu)