Wiele znanych osobistości ze świata nauki, telewizji czy polityki zmagało się z tą chorobą. Są wśród nich np. prezydent Stanów Zjednoczonych Ronalda Reagana, irlandzka pisarka Iris Murdoch, aktorka Rita Hayworth, pisarz Terry Pratchett czy laureat Nagrody Nobla z 2009 w dziedzinie fizyki Charles K. Kao.

Patogeneza i przebieg choroby

Jedynie w 1-5% przypadków przyczyna choroby leży w genetyce. Pozostałe 95% to chorzy, u których przyczyna zachorowania jest nieznana. Obecnie panuje kilka konkurencyjnych hipotez jednak żadna nie została dotąd potwierdzona. Są to np. hipoteza tau, wirusa opryszczki pospolitej, stresu oksydacyjnego, miejsca sinawego. Za najbardziej prawdopodobne, choć wciąż mało poznane uważa się dwie- cholinergiczna i amyloidowa.

Hipoteza cholinergiczna jest jedną z najstarszych i na bazie jej założeń powstał stosowany obecnie sposób farmakoterapii choroby. Według tej teorii przyczyna choroby leży w układzie cholinergicznym, a dokładnie w zmniejszonej syntezie acetylocholiny. Niestety leki wpływające na jej wydzielanie nie przyniosły dotąd oczekiwanej poprawy w stanie pacjentów.

Hipoteza amyloidowa, która pojawiła się w 1991 roku głosi, że główną rolę w procesie chorobowym odgrywają depozyty β-amyloidu. Jednym z dowodów na prawdziwość tej tezy jest fakt, że gen APP (ang. amyloid precursor protein, białko prekursorowe amyloidu) znajduje się na chromosomie 21. To zaś powoduje, że u większości osób cierpiących na zespół Downa (trisomia chromosomu 21) przez 40 pierwszych lat życia rozwija się choroba Alzheimera. Myszy, u których laboratoryjnie wywołano ekspresję zmutowanej ludzkiej formy genu APP wytwarzały płytki amyloidowe i odznaczały się podobnym jak w chorobie Alzheimera uszkodzeniem mózgu.

Co dzieje się w mózgu chorego? Choroba rozpoczyna się wcześnie- nawet 20 lat przed rozpoznaniem. Na drodze różnych, wciąż mało poznanych procesów patologicznych w mózgu odkładają się złogi beta‑amyloidu tzw. blaszki amyloidowe lub blaszki starcze. Składają się one z białka amyloidu, dystroficznych neurytów oraz komórek astrogleju i mikrogleju. Oprócz beta-amyloidu istotną rolę w rozwoju choroby odgrywa tzw. białko tau, które kumuluje się wewnątrz neuronów.

Produkcja i usuwanie amyloidu w tkance mózgowej jest procesem naturalnym. W mózgu osoby zdrowej niepotrzebne amyloidy sa usuwane przez komórki mikrogleju. Proces chorobowy zaczyna się, gdy zaburzone jest usuwanie amyloidu w następstwie, czego powstają jego złogi. Nagromadzenie blaszek amyloidowych wpływa na zwiększenie produkcji neuroprzekaźnika o nazwie kwas glutaminowy. W normalnej ilości jest on niezbędny prawidłowej pracy mózgu. Jeśli jednak jego stężenie wzrośnie tzw. receptory NMDA są nadmiernie pobudzane, co zaburza procesy sterujące plastycznością synaps a w końcu niszczy je. Niedługo przed zamanifestowaniem pierwszych objawów w mózgu chorego zaczyna odkładać się białko tau. W zdrowym organizmie bierze udział w wielu procesach, m.in. ułatwia przewodzenie bodźców wzdłuż aksonów i dendrytów komórek nerwowych.  Patologia pracy tego białka prowadzi do jego odkładania w mózgu powodując powstawanie tzw. splątków neurofibrylarnych blokujących neurotransmitery. Upośledza to przewodzenia impulsów, powoduje śmierć neuronów, a co za tym idzie- pojawienie się objawów charakterystycznych dla choroby Alzheimera.

Dokładna patogeneza choroby nie jest znana, naukowcy wciąż badają procesy zachodzące w mózgu chorych i stawiają nowe hipotezy czekające na potwierdzenie. Nieznajomość mechanizmu powstawania patologii znacznie utrudnia znalezienie skutecznego leku.

Fot.: Porównanie budowy mózgu osoby zdrowej (po lewej) i osoby z chorobą Alzheimera (po prawej), https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5b/ChAlzheimera-obraz-m%C3%B3zguPL.jpg