Pomiar aktywacji reaktywności płytek krwi

Pomiar aktywacji płytek krwi pozwala na określenie stopnia ich wewnątrzustrojowego pobudzenia. Tak, więc świadczy o stanie płytki przed wynaczynieniem krwi. Mianem reaktywności określa się odpowiedź płytek krwi na działanie agonistów bądź sił ścinających w warunkach ex vivo. Reaktywność określana jest na podstawie parametrów aktywacji płytek. Płytki krwi są wyjątkowo wrażliwe, przez co istnieje duże ryzyko wystąpienia niepożądanej aktywacji nawet w czasie pobierania i preparatyki krwi. W badaniach niezwykle ważne jest nie tylko odpowiednie pobranie krwi, lecz również dobór właściwego antykoagulanta. W praktyce nie jest możliwe uzyskanie płytek krwi, które nie uległy nawet minimalnej niepożądanej aktywacji (zarówno w czasie pobierania, jak i przygotowania preparatów do oznaczenia właściwych parametrów). Aktywacja PK jest procesem złożonym, w związku, z czym nie istnieje uniwersalne badanie testujące całkowitą sprawność hemostatyczną płytek krwi. Co więcej każdą z faz aktywacji tych komórek można badać za pomocą kilku różnych metod [3].

Płytki krwi - komórki modelowe

Bardzo często płytki krwi wykorzystywane są jako model do badań wyspecjalizowanych komórek sekrecyjnych (pomimo, iż w przeciwieństwie do nich same nie syntetyzują związków znajdujących się w ziarnistościach). W cytoplazmie płytek krwi rozproszone są rozmaite struktury wewnątrzkomórkowe (takie jak: podbłonowy system kanalików okrążających, system kanalików gęstych, pojedyncze mitochondria, ziarna glikogenu stanowiące źródło energii, nieliczne struktury aparatu Golgiego, a także specyficzne ziarnistości). Za utrzymanie dyskoidalnego kształtu płytki, a także jego zmiany np. podczas procesu aktywacji odpowiedzialny jest cytoszkielet płytkowy, którego głównymi składnikami są α- i  β-tubulina, polimery aktyny i liczne białka pośredniczące w ich łączeniu [3]. System mikrotubul pomaga w utrzymywaniu dyskowatego kształtu płytek w stanie spoczynku. Dzięki obecności mitochondriów w komórkach płytek krwi zachodzi cykl Krebsa oraz fosforylacja tlenowa. Głównym źródłem energii dla tych komórek jest glukoza. Co więcej komórki mają również aktywną glikolizę beztlenową, a także są zdolne do syntetyzowania i zużywania dużych ilości glikogenu [4].  

Zarówno komórki jak i składniki krwi są szczególnie narażone na kontakt z substancjami, które w różny sposób zostają wprowadzane do krwioobiegu. Pomimo braku jądra komórkowego, płytki krwi zaliczane są do komórek wysoce zorganizowanych. Płytki krwi reagują sekrecją aktywnych związków zmagazynowanych w specyficznych ziarnistościach nawet wtedy, gdy w krwiobiegu krążą ich bardzo małe ilości. Dzięki tym właściwościom płytki krwi od lat wykorzystywane są jako komórki modelowe w badaniach farmakologicznych leków [5]. Wykorzystanie komórek modelowych pozwala na zredukowanie ilości eksperymentów przeprowadzanych na zwierzętach i hodowlach komórkowych. Komórki modelowe wykorzystywane są nie tylko w badaniach hemostazy, ale poprzez analogie w budowie, także do badań innych komórek (np. neuronów i komórek mięśni gładkich naczyń krwionośnych).

Pomimo znacznych różnic pomiędzy płytką krwi a neuronem istnieją również pewne elementy płytek krwi (np. mechanizmy magazynowania i uwalniania serotoniny, receptory płytkowe dla neurotransmiterów: serotoniny, wazopresyny, receptory α2 - i β-adrenergiczne oraz obecność niektórych enzymów np. monoaminooksydazy MAO), które pozwalają wykorzystać je do badań przesiewowych leków stosowanych np. w schorzeniach neurologicznych. Na komórkach mięśni gładkich naczyń krwionośnych i komórkach płytek krwi znajdują się również receptory dla tych samych neurotransmiterów, a ich stymulacja wywołuje podobne reakcje w obu typach komórek. Bardzo ważnym odkryciem jest również fakt, że w procesach tych pośredniczą takie same przekaźniki tj. metabolity fosfatydyloinozytoli oraz jony wapnia. Wśród wielu zalet płytek krwi należy wymienić także ich ogólną dostępność oraz fakt, że w przeciwieństwie do komórek zwierzęcych (często wykorzystywanych w badaniach farmakologicznych) płytki krwi są również reprezentatywne dla człowieka [3].

W trakcie aktywacji płytek krwi pod wpływem działania silnego agonisty zostaje uruchomiony bardzo ważny szlak metaboliczny w trakcie, którego dochodzi do przemiany kwasu arachidonowego w wyniku, czego powstają wolne rodniki (w tym anionorodnik ponadtlenkowy).

Stężenie wolnego kwasu arachidonowego w płytkach jest znikome, jednak w czasie aktywacji może ono wzrastać, w wyniku uwalniania kwasu z fosfolipidów błonowych. Odbywa się to dzięki działaniu dwóch mechanizmów:

1)bezpośrednio przez działanie fosfolipazy A₂

2)lub przez kolejne działanie fosfolipazy C, a następnie lipazy diacyloglicerolu.

Aktywność fosfolipazy C i A₂ regulowana jest przez fosforylację reszt tyrozyny. Na aktywność fosfolipazy A₂ wpływa zmiana wewnątrzkomórkowego pH [2].